Odkrywając historie miejscowości na Łużycach Górnych, tym razem zainteresowały nas dzieje powstania miasta Niesky (Saksonia), położonego w Niemczech, blisko granicy z Polską.
O historii
Miasto zostało założone przez Braci Morawskich z Herrnhut w 1742 roku. W roku 1741 do gminy chrześcijańskiej w Herrnhut przybyła kolejna grupa chrześcijan z Czech. Uciekli oni przed prześladowaniami religijnymi ze strony władz Habsburgów i kościoła katolickiego w ich ojczyźnie.
Skierowali prośbę do starszych gminy w o możliwość przyłączenia się do bractwa i założenia nowej osady, aby żyć podobnie jak w ich ojczyźnie. Z pierwszą prośbą nie było problemów, ale druga prośba stanowiła już problem. Przybyła grupa miała przekonanie, że jest to zgodne z planem Boga, trwała w dalszej modlitwie o jego kierownictwo i wskazówki. W tym samym okresie właściciel ziemski Siegmund August von Gersdorf z Trebus, którego dobra rozciągały się na północ od Gorlitz, skontaktował się ze starszymi wspólnoty w Herrnhut i Ludwikiem von Zinzendorf z informacją, że jest zainteresowany założeniem osady Braci Morawskich na wzór Herrnhut w swoich dobrach. Działając zgodnie z planem z góry, liderzy wspólnoty w styczniu 1742 roku zatwierdzili plan założenia nowej osady na wzór Herrnhut. 16 maja 1742 podjęto decyzję o założeniu osady o nazwie Niesky, a 8 sierpnia tegoż roku został położony kamień węgielny.
Miejscowość istnieje do dnia dzisiejszego i na przestrzeni okresu od jej powstania, przeobraziła się w miejscowość posiadająca prawa miejskie. Obecnie zamieszkuje ją ponad 10 tysięcy osób.
Wybierając tę nazwę, pierwsi mieszkańcy rozumieli, że Bóg widzi wszystko na ziemi, a szczególnie to, co jest nisko. Przywódcą nowej gminy chrześcijańskiej został Johan Raschke (1702-1762). Przez swoje zachowanie, postawę i posługę duszpasterską stał się zachętą dla mieszkańców, aby przetrwać trudne początki, z jakimi się spotkali. Budynek w samym centrum Niesky, gdzie znajduje się muzeum jest domem Raschkiego i stanowi przykład architektury pierwszych budynków w tej miejscowości. Na cmentarzu Boża Rola płyta nagrobna Johana oznaczona jest nr 2 (zdjęcie w galerii).
Niesky podobnie jak Herrnhut i wiele innych miejscowości na całym świecie stanowiło przykład funkcjonowania gminy chrześcijańskiej opartej na zasadach biblijnych. W takich gminach wszyscy mieszkańcy byli członkami Kościoła Morawskiego.
Architektura miasta
Niesky podobnie jak inne miejscowości Braci Morawskich zostały założone na planie krzyża. Jest on widoczny w formie ścieżek kamiennych, przebiegających przez centralny plac miejscowości. Centralnym obiektem zawsze był budynek zwany Wielką Salą wznoszony w miejscu przecięcia ramion. W Niesky budynek kościoła wzniesiono centralnie na bocznej krawędzi tego placu. Założyciele miejscowości decydując się na pozostawienie „pustego centrum” z widocznymi głównymi ścieżkami wyznaczającymi krzyż, określili w ten sposób symbolicznie istnienie obecności i panowanie Jezusa Chrystusa, który stanowi centrum życia ich gminy chrześcijańskiej.
Wzdłuż ramion krzyża wznoszono budynki służące dla całej wspólnoty jak szkoły, szpital, dom dziecka, dom braci, dom sióstr, dom wdów, szkołę misyjną i seminarium nauczycielskie, domy prywatne, różnorodne warsztaty rzemieślnicze, sklepy, ogrody itp.
Wielka Sala
Kamień węgielny pod budynek Wielkiej Sali położono 15.05.1755 roku, a oficjalne otwarcie zakończonego budynku nastąpiło 8.08.1756 roku. Architektura budynku była typowa dla kościołów Braci Morawskich w tamtym okresie. Architektem budynku kościelnego był właściciel ziemski Siegmund August von Gersdorf. Kościół w Herrnhut jest też jego projektem. Stał się później głównym architektem budynków w gminach Braci Morawskich. Podobieństw można także szukać w Śląskich Domach Modlitwy, które od roku 1742 rozpoczęto wznosić na terenie Śląska. Powstało ich 212. Budynek Wielkiej Sali był użytkowany do początku lat 80 XIX wieku, wtedy też został rozebrany i w jego miejsce wybudowano nowy. Oficjalne otwarcie nowego kościoła odbyło 8.08.1875 roku. Do dnia dzisiejszego jest użytkowany przez wspólnotę Braci Morawskich.
Cmentarz Boża Rola
Z głównego placu kierując się w stronę południowo zachodnią dojdziemy po 2 minutach do alei wysadzonej lipami o nazwie Gottesackerallee, prowadzącą do cmentarza Braci Morawskich, zwanym Bożą Rolą lub Bożym Polem. Każda pochowana osoba na cmentarzu traktowana była i jest jako ziarno siewne na polu Pana Jezusa Chrystusa, które wydało swój plon. Cmentarz jest wzorowany na cmentarzu w Herrnhut.
Na teren cmentarza wprowadza brama zamknięta od góry łukiem, na którym znajduje się napis z Ewangelii Jana 14:9
Ja żyję i wy żyć będziecie.
Najstarsza część cmentarza została wyznaczona według osi symetrii. Po jednej stronie chowano kobiety, a po drugiej mężczyzn. W następnych latach cmentarz był powiększany o kolejne sektory według tej samej zasady.
Pierwszy pogrzeb odbył się 12 kwietnia 1743 roku. Na cmentarzu znajduje się ponad kilka tysięcy nagrobków. Wszystkie nagrobki są jednakowe, wykonane z kamiennej płyty o kształcie prostokątnym, na których znajdują się imiona i nazwiska zmarłych, daty i miejsca urodzenia oraz śmierci, cytat z Biblii lub wiersz z ulubionej pieśni zmarłego. W ten sposób cmentarz wyraża zasadę wiary, że przed Bogiem Ojcem i Jego Synem Zbawicielem i Sędzią żywych i umarłych, wszyscy ludzie są równi, że nie ma On względu na osobę. Wszystkie płyty nagrobne znajdują się w równych rzędach i są ułożone na powierzchni ziemi. Zmarli byli chowani w jednakowy sposób (zdjęcia po lewej stronie w otwartym oknie), ubrani na biało, w białych prostych trumnach, po kolei według daty śmierci. Nie istniała żadna rezerwacja miejsc ani budowa grobowców. Ten sposób pochówku jest w dalszym ciągu kontynuowany dla członków wspólnoty Braci Morawskich.
Święto obchodzone w kościele katolickim 1 listopada jako „Święto zmarłych” nie jest tutaj obchodzone. Podobnie nie praktykuje się modlitw za zmarłych i do zmarłych pochowanych na tutejszym cmentarzu, gdyż takie praktyki są zakazane w Piśmie Świętym.
Jedną z najbardziej znanych osób pochowanych na tym cmentarzu jest Georg Schmidt (1709-1785). Był on pierwszym misjonarzem posłanym z Herrnhut do Cape Kolonii w Południowej Afryce. Prowadził pracę ewangelizacyjną wśród plemienia Hottentots (Khoi-Khoi). Dzięki tej pracy powstała pierwsza stacja misyjna w Południowej Afryce, obecnie miasto Genadendal. Często można spotkać przyjezdnych chrześcijan z Afryki Południowej odwiedzających grób duchowego ojca chrześcijaństwa w Południowej Afryce.
Dom Braci
Ciekawym obiektem po lewej stronie kościoła jest tzw. Dom Braci (niem. Brüderhaus). Był to duży dom komunalny dla samotnych mężczyzn. Budynek posiadał około 100 pokoi na pierwszym i drugim piętrze. Każdy miał swój pokój. Na parterze mieściły się warsztaty rzemieślnicze i usługowe, sklep z produktami itp. W tylnej części budynku zachowany został w dobrym stanie dziedziniec oraz budynki, w których mieściły się warsztaty. Typowymi warsztatami była kuźnia, produkcja siodeł, stolarstwo, ciesielstwo, garncarstwo, ślusarstwo, tkalnie, blacharstwo, krawiectwo, murarstwo, szklarstwo itp. Bracia pracowali często w zespołach. Wraz ze stałym rozwojem część warsztatów przekształciła się w małe przedsiębiorstwa.
Istniał także dom dla samotnych sióstr, został on zniszczony podczas II Wojny Światowej, lecz nie został odbudowany. Też liczył około 100 pokoi na pierwszym i drugim piętrze. Na dole funkcjonowały cukiernia, kwiaciarnia i różne warsztaty rzemieślnicze.
Szkoła dla nauczycieli i szkoła misyjna
Wraz z rozwojem gmin Braci Morawskich zrodziła się potrzeba dobrze przygotowanych nauczycieli do nowo powstających szkół. Ponad to władze Saksonii prosiły Kościół Braci Morawskich o zakładanie nowych szkół w innych miejscowościach, gdyż prowadzone przez nich szkoły charakteryzowały się wysokim poziomem nauczania oraz skutecznością wychowania. W roku 1746 zostaje położony kamień węgielny pod wyższą szkołę dla nauczycieli, a oficjalne otwarcie odbyło się w 1751 roku. Główne motto szkoły było wykute na płaskim kamieniu wmurowanym nad wejściem z napisem „Ego sum via et veritas et vita” – „Ja jestem drogą, i prawdą, i życiem” (Ewangelia Jana 14:6). Obecnie w budynkach po tej szkole mieści się biblioteka oraz gimnazjum państwowe, a kamień z mottem został usunięty i umieszczony na ścianie frontowej budynku plebani.
Od momentu wysłania pierwszych misjonarzy z Herrnhut w 1732 roku, Kościół Morawski widział potrzebę otwarcia szkoły misyjnej, która przygotowywałaby gruntownie przyszłych misjonarzy do służby w różnych częściach świata. Zdecydowano się na otwarcie Misyjnej Szkoły Braci w roku 1869 w Niesky. Nad środkowym wejściem do budynku szkoły istniało motto będące poleceniem Jezusa Chrystusa „Idźcie na cały świat i głoście ewangelię”, w okresie istnienia NRD zostało ono ukryte pod drewnianą tablicą. Jednym z absolwentów tej szkoły jest znany do dziś w Polsce pastor ewangelicki Ernest Wilhelm Bursche. Większość absolwentów udała się do różnych miejsc świata aby kontynuować rozpoczętą wcześniej pracę misyjną przez Braci Morawskich lub podjąć pionierską pracę w nowych miejscach. Wpływ prowadzonej działalności misyjnej jest widoczny na płytach nagrobnych zmarłych na cmentarzu, których miejsce urodzenia to różne zakątki świata.
Fryderyka von Reden z Bukowca
Hrabina i pani z Bukowca koło Jeleniej Góry wielokrotnie odwiedzała wspólnotę Braci Morawskich w Niesky oraz w Herrnhut szukając realności Jezusa Chrystusa w swoim sercu i życiu. Mogła słyszeć co wydarzyło się pamiętnego dnia 13 sierpnia 1727 roku, gdy nastąpiło wylanie Ducha Świętego na mieszkańców Braci Morawskich z Herrnhut. Doświadczenia i realna obecność Chrystusa w nich stała się także jej udziałem. W wyniku tego doświadczenia w pałacu w Bukowcu rozpoczęła grupę biblijno-modlitewną, a także wspierała działalność misyjną Braci Morawskich na innych kontynentach. Jej pałac był otwarty na odwiedziny kaznodziejów z Herrnhut czy Niesky. Jej płomienna gorliwość do niesienia dobrej nowiny była widoczna w regionie. Dbała o pracowników w swoim majątku, wspierała ubogie rodziny i dzieci, udzielała stypendia dla utalentowanych uczniów z ubogich rodzin, pomagała przybyłym do Mysłakowic ewangelikom z Tyrolu, którzy zmuszeni zostali do emigracji z powodu prześladowań religijnych, prowadziła Towarzystwo Biblijne w Bukowcu, które stało się największą i najbardziej dynamiczną organizacją misyjną na Śląsku, zajmującym się głównie wydawnictwem i dystrybucją Pisma Świętego. Należąc do kościoła ewangelickiego utożsamiała się z pietyzmem, ruchem odnowy duchowej.
Linki
Przewodnik po zabytkach reformacji na Łużycach Górnych i Dolnym Śląsku.
Cmentarz Boże Pole w Herrnhut.
Muzeum etnograficzne i misji Braci Morawskich w Herrnhut.
0 komentarzy