Etyka jest sztuką zalecania innym, co powinni robić, by żyć w zgodzie z naszym wyobrażeniami.
Bertrand Russell
Etyka mediów, to ogół zasad określających poglądy i działania uważane za właściwe, dobre, uzasadnione moralnie w funkcjonowaniu mediów
Do mediów zaliczamy, oprócz tradycyjnych – prasy, radia, telewizji – także, Internet, filmy, billboardy, fotografie (czyli to co rozpowszechniane jest na dużą skalę).
Chrześcijańską etykę mediów rozumiemy następująco:
Intelektualna i duchowa refleksja nad mediosferą jako przestrzenią moralności określonej w Biblii, a więc obszar ludzkich wyborów i działań wobec bliźnich, zgodny z chrześcijańskimi zasadami.
Etyka mediów, stanowi część etyki społecznej, obejmuje wiec problematykę relacji międzyludzkich, w tym osób wierzących. Jest związana z prezentowaniem i funkcjonowaniem chrześcijanina w przestrzeni publicznej. Etyka mediów stara się wypracować kryteria ocen etycznych, obecnych w nich treści i form medialnych.
Problem współczesności – Tabloidyzacja życia
Na przełomie XIX i XX wieku formy tabloidowe wprowadził potentat medialny – Reuter. Dzisiaj we wszystkich mediach powszechnie występuje zjawisko tabloidyzacji. Tabloid oznacza silną, skondensowaną tabletkę, czyli słowo w pigułce. Dziś pod pojęciem tabloidyzacja rozumie się wątpliwą jakość mediów. Brytyjski „Sun”, niemiecki „Bild”. W Polsce „Fakt”, niewinne „bulwarówki” oraz tzw. „brukowce”.
Występuje w nich eksponowanie szczegółów kosztem rzetelności, szerszego kontekstu. Rzetelność i sensacja, prawda i atrakcyjność nie muszą być wartościami sprzecznymi, jednak wspólne ich realizowanie w praktyce jest szalenie trudne.
Niestety tabloidy odpowiadają na społeczne oczekiwania.
Są lustrzanym odbiciem społeczeństwa konsumpcyjnego.
W tym właśnie kryje się problem etyczny – odbiorcy tych mediów nie chcą obiektywnej prawdy. Żądają sensacji.
Z niektórych mediów dowiemy się, że co drugi mieszkaniec Polski jest Żydem! Mam wrażenie, że pogoń za medialną sensacją dotknęła kościoły. Ludzie wyrywają słowa z kazań, a pastorzy eksponują sensacyjne wieści ze służby innych pastorów. Jest sporo nieprawdy. Wyczytałem w internecie, że wychowałem się w rodzinie katolickiej, (nie uważam tego za obelgę, zwyczajnie fałszywa informacja).
Świeckie etyczne standardy
Jest wiele kodeksów ogólnoświatowych i krajowych dotyczących etyki medialnej. Do najbardziej znanych należą:
- Deklaracja Paryska 1983r. „ Międzynarodowe Zasady Etyki Zawodowej w Dziennikarstwie”.
- Rada Europy 1993r. „Europejski Kodeks Deontologii Dziennikarskiej”
- „Dziennikarski Kodeks Obyczajowy” Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej z 27 września 1991r.
- „Karta Etyczna Mediów” 1995r. ( przyjęta przez wszystkie stowarzyszenia dziennikarskie). Twórcy i sygnatariusze K.E.M. deklarują, że w swojej pracy kierować się będą następującymi zasadami:
Zasada prawdy – co znaczy, że dokładają wszelkich starań, aby przekazywane informacje były zgodne z prawdą, sumienne i bez zniekształceń relacjonujące fakty w ich właściwym kontekście, a w razie rozpowszechnienia błędnej informacji niezwłocznie dokonują sprostowania.
Zasada obiektywizmu – co znaczy, że autor przedstawia rzeczywistość niezależnie od swoich poglądów, rzetelnie relacjonuje różne punkty widzenia.
Zasada oddzielania informacji od komentarza – co znaczy, że wypowiedź ma umożliwić odróżnienie faktów od opinii i poglądów.
Zasada uczciwości – to znaczy działanie w zgodzie z własnym sumieniem i dobrem odbiorcy, nieuleganie wpływom, nieprzekupność, odmowa działania niezgodnego z przekonaniami.
Zasada szacunku i tolerancji – czyli poszanowania ludzkiej godności, praw, dóbr osobistych, a szczególnie prywatności i dobrego imienia.
Zasada pierwszeństwa dobra odbiorcy – co znaczy, że podstawowe prawa czytelników, widzów i słuchaczy są nadrzędne wobec redakcji, dziennikarzy, wydawców, producentów i nadawców.
Zasada wolności i odpowiedzialności – wolność mediów nakłada na dziennikarzy, wydawców, producentów, nadawców odpowiedzialność za treść i formę przekazu oraz wynikające z nich konsekwencje.
Sygnatariusze Karty powołali Radę Etyki Mediów, w której są reprezentowane organizacje dziennikarzy, wydawców prasy, nadawców radiowych i telewizyjnych. Rada ma strzec powyższych zasad, publicznie orzekając w sprawach przestrzegania Karty i dokonując interpretacji jej zapisów. Sygnatariusze zobowiązali się również do upowszechnienia treści Karty, informacji o prawie składania skarg do Rady i niezwłocznego ogłaszania orzeczeń Rady.
Prawo do intymności ponad prawo do informacji
Granicą w prawie do informacji jest prawo do prywatności życia. Dlatego obowiązują następujące zakazy:
- Zakaz ingerencji w życie prywatne, rodzinne, domowe.
- Zakaz ataku na fizyczną i umysłową integralność, moralną, intelektualną wolność.
- Zakaz ataku na honor i reputację.
- Zakaz szkodliwej interpretacji słów i czynów.
- Zakaz ujawnienia kłopotliwych faktów z życia osobistego.
- Zakaz wykorzystywania imienia, tożsamości, podobizny.
- Zakaz szpiegowania, kontrolowania, prześladowania.
- Zakaz przechwytywania korespondencji.
- Zakaz podstępnego wykorzystywania wypowiedzi pisemnych lub ustnych.
- Zakaz ujawniania informacji pozyskanych w trakcie pełnienia obowiązków zawodowych.
W wyjątkowych sytuacjach, dla dobra społecznego (bonum commune), można tajemnicę naruszyć:
- w interesie społecznym,
- krzywda osób trzecich,
- zgoda dobrowolna tej osoby,
- ze względu na charakter publiczny tych osób.
Aplikacja w kontekście kościoła
Patrzyliśmy na prawo świeckie. Jeśli takie standardy etyki obowiązują świat, o ileż bardziej powinny one obowiązywać we wspólnocie kościoła? A może nawet je przewyższać?
Dlatego należałby dodać jeszcze Chrystusowe zasady:
- Zasada wzajemnej braterskiej miłości.
- Zasada budowania jedności w Chrystusie.
- Zasada uznawania innych za wyższych od siebie.
Należy pamiętać, że całe życie jest komunikatem przekazywanym w sposób naturalny, bez lub za pośrednictwem technologii. Ludzkie DNA jest informacją. Komunikacja jest jednym z gwarantów przetrwania życia. Około 6 tysięcy lat temu zaczęła się komunikacja przez pismo. Dziecko uczy się języka matki już przed przyjściem na świat. Komunikacja towarzyszy nam od samego początku.
Tak więc celem komunikacji jest życie. Jednak możliwe i realne jest komunikowanie destruktywne. Śmierć i życie są w mocy języka, pióra, klawiatury.
Niepokojącym zjawiskiem są polemiki polityczne prowadzone przez osoby duchowne na różnych forach społecznościowych. Jaki one mają sens? Dodatkowo odgradzają od siebie tych, którzy powinni zabiegać o to, by „być jedno w Chrystusie”. Każda władza jest od Boga i każda po części jest zepsuta.
Chrystocentryczne rozumienie etyki mediów oznacza publiczną komunikację życia. Chodzi więc o głęboką miłość, z której wypływa troska o dobro.
Dorota Świeniewicz, siatkarka, mogła pomóc wywalczyć dla Polski kolejny medal. Ale zrezygnowała z gry w polskiej reprezentacji przez internetowych psycho-kibiców, którzy maniakalnie ją atakowali. Dzisiaj mamy technologiczne możliwości komunikowania jak nigdy wcześniej. „Klikajmy” z rozwagą i szacunkiem.
Praktyczne rady:
- Unikanie budzenia się przy smartfonie.
- Unikanie niekontrolowanego czasem i rytmem dnia wchodzenia na media społecznościowe.
- Unikanie polemik w sieci.
- Używanie mediów w celu niesienia prawdy, dobra i miłości.
Mariusz Muszczyński: Mąż Lidzi i ojciec czwórki dzieci. W służbie Kościołowi od ponad 25 lat, zaangażowany w przywództwo, zakładanie kościołów i służbę pastorską. Pastor Kościoła Ostoja w Opolu, wykładowca, teolog, bloger i pisarz.
Kładzie nacisk na zachętę, jedność i wyposażanie nowych pokoleń przywódców. Wierzy w wartość człowieka i w pracę zespołową.
Bibliografia
1.Luka Brajnowić, Kodeksy deontologii dziennikarskiej. Olsztyna: Lux Mundi. 1996
2.Jan Pleszczyński, Etyka dziennikarska. Warszawa, Difin. 2007
3.Edward Chudziński, Słownik wiedzy o mediach. Bielsko-Biała: Park, 2007
Źródła internetowe:
http://www.sawz.blog.onet.pl
Photo credit: unsplash.com; Henry Be
0 komentarzy