Była jedną z najwybitniejszych kobiet na Łużycach Górnych, które żyły na przestrzeni minionych wieków. Baronowa, żona zarządcy Łużyc Górnych, ambasadorka pietyzmu, biblijna chrześcijanka, matka gminy chrześcijańskiej Braci Morawskich w Herrnhut, babcia hrabiego Nikolausa Ludwiga von Zinzendorfa (ojca ruchu misyjnego Braci Morawskich). Znamienita postać okresu baroku, której wpływ na historię kościoła trwa do dnia dzisiejszego, a zapoczątkowane przez nią dzieła są w dalszym ciągu kontynuowane.
Lata młodzieńcze
Urodziła się w 6 października 1648 roku w Sulzbach, Górny Palatynant jako córka barona Karla von Friesen. (1619-1686). Zmarła 6 marca 1726 roku w Grosshennersdorf, Łużyce Górne, (Niemcy) około 10 km od granicy z Polską.
Jako córka arystokraty miała możliwość zdobyć najwyższej jakości etyczne wychowanie i wszechstronne wykształcenie w wielu dziedzinach, podejmując naukę w Dreźnie i Lipsku. Jej bratem był Otto Heinrich von Friesen (1656-1717), który był pierwszym ministrem Elektoratu Saksonii. Jako pilna uczennica biegle opanowała łacinę, hebrajski, grekę, francuski i włoski.
Już w młodzieńczych latach była autorką wierszy w języku niemieckim i łacińskim, które zyskały uznanie w opinii ówczesnych autorytetów. Pierwszy tomik jej wierszy został wydany w roku 1665 w Wittenberdze.
Prowadziła intensywne dyskusje poprzez korespondencję z wielu teologami i naukowcami dotyczące tematów będących dylematami młodego człowieka epoki baroku.
Małżeństwo
W 1672 roku mając 24 lata wyszła za mąż za barona Nicolaus von Gersdorf (1629-1702), który był zarządcą Łużyc Górnych, właściciela kilku majątków ziemskich, a ponadto uznanym politykiem i dyplomatą na dworze króla Saksonii. Był on dwukrotnym wdowcem. Jako młoda żona została jednocześnie matką dla czworga dzieci z poprzednich związków męża. Podczas szczęśliwego małżeństwa trwającego trzydzieści lat narodziło się trzynaście dzieci, z których siedmioro zmarło w wieku niemowlęcym.
Przez cały okres trwania małżeństwa mieszkali w Dreźnie prowadząc dom, który był gościnny dla ludzi z różnych warstw społecznych. Jako małżonka wykorzystywała swoje i męża relacje w środowisku arystokracji i na dworze króla Saksonii wpływając na wiele istotnych spraw dotyczących kwestii działalności kościoła, kraju i pomocy ludziom.
Była bardzo gorliwą wyznawczynią pietyzmu oraz wielkim wsparciem w jego rozwoju. Henrietta wraz mężem byli przyjaciółmi Filipa Jakuba Spenera, teologa luterańskiego, ojca pietyzmu, genealoga XVII wieku i prekursora heraldyki. W latach 1686-1691 był on głównym kaznodzieją królewskiego dworu Saksonii w Dreźnie. W ich domu odbywały się grupy biblijne, w których Spener brał udział. Dzięki niemu dostrzegli potrzeby duchowe Serbów mieszkających na terenie Łużyc Górnych, jak brak własnego kościoła i systemu edukacji w języku ojczystym.
Obecnie na terenie Górnych Łużyc po niemieckiej stronie w dalszym ciągu zamieszkuje ludność posługująca się językiem łużyckim. Pan Gersdorf rozpoczął czynić starania wprowadzenia ustaw mających na celu rozwiązanie wspomnianych potrzeb. Pod wpływem państwa Gersdorf profesor August Hermann Francke z Uniwersytetu w Halle, podjął działania umożliwienia edukacji młodym Łużyczan na pastorów i nauczycieli. Małżeństwo Gersdorf wspierało działalność Spenera w rozwoju pietyzmu na terenie Saksonii i w Łużycach Górnych oraz było jego gorliwym ambasadorem.
W roku 1690 Henrietta towarzyszyła mężowi w podróży służbowej do Augsburga na koronację króla Józefa I. Podczas tego pobytu miała możliwość prowadzenia prywatnych rozmów z cesarzem monarchii Habsburskiej Leopoldem I i jego małżonką Leonorą. Wstawiała się za losem 1500 dzieci odebranych rodzinom protestantów przez władze, którzy zostali wypędzeni z Salzburga i z Tyrolu z powodu prześladowań religijnych w ramach działającej kontrreformacji, a które zostały poddane wbrew ich woli rekatolizacji. Później walczyła w tej sprawie składając pisemne petycje do władz cesarskich.
Biblia Łużycka
Już w roku 1689 Spener wspominał państwu Gersdorf o potrzebie przetłumaczenia Biblii na język łużycki. Baronowa widząc ubóstwo duchowe i brak podstawowej edukacji jej poddanych i mieszkańców Łużyc Górnych władających językiem łużyckim, odczuwała dużą troskę o ich zbawienie i poziom edukacyjny.
Z jej inicjatywy doszło do rozpoczęcia prac związanych z tłumaczeniem Nowego Testamentu na język łużycki. Całość prac została sfinansowana przez Henriettę. Przekład Listu do Rzymian i Galacjan został ukończony w 1693r, Psalmy w 1703, a całość Nowego Testamentu w 1706 roku. Baronowa zajmowała się także ich dystrybucją. Tłumaczenie Biblii było prowadzone przez pastora Michaela Frenzel (jednego z twórców gónołużyckiego języka literackiego). Tłumaczenie i wydanie całej Biblii w języku łużyckim nastąpiło po śmierci baronowej w roku 1728. Pierwsze wydanie zawiera na wstępie podziękowanie dla niej za jej wkład i poświęcenie w realizacji tego dzieła.
Edukacja dziewcząt
Henrietta była gorliwie zaangażowana w edukację szlachetnych i bardzo zdolnych dziewcząt pochodzących z protestanckich rodzin wygnanych ze swoich krajów z powodu prześladowań religijnych (głównie z Czech).
Dzięki jej staraniom na przestrzeni lat 1698-1727 około 100 dziewcząt ukończyło edukację w znamienitych szkołach w Halle prowadzonych przez Augusta Hermanna Francke (w przyszłości stały się one wzorem dla przyszłego systemu edukacyjnego w Niemczech). Podczas ich okresu edukacji zapewniała wsparcie finansowe, celem pokrycia wszelkich kosztów. Finanse pozyskiwała poszukując sponsorów i dając z własnych środków.
W roku 1705 pani Gersdorf wraz ze swoim bratem Henrym von Friesen zakładają fundację Magdalenenstitf w Altenburg dla protestanckich dziewcząt i młodych kobiet. Pochodziły one ze zubożałej szlachty z terenów objętych prześladowaniami religijnymi. Działania fundacji zapewniały im schronienie, możliwość edukacji i ochronę przed rekatolizacją. Zapoczątkowana działalność fundacji trwa do dnia dzisiejszego.
Twórczość pisarska
Od lat młodzieńczych Heneritta w wolnym czasie poświęcała się twórczości literackiej i religijnej. Głównie pisała wiersze, pieśni chrześcijańskie i rozważania o różnej tematyce. Niektóre z jej pieśni znajdują się w śpiewnikach Braci Morawskich i Ewangelickich. W roku 1729, po śmierci baronowej, Paweł Anton wydał w Halle publikację jej autorstwa zawierające 99 wierszy i rozważań.
Lata w Grosshennersdorf
Po śmierci męża w roku 1702 przeniosła się do jednej z posiadłości męża w Grosshennersdorf i tam mieszkała aż do swojej śmierci. W tym okresie poświęciła się w wychowanie swego wnuka hrabiego Nikolausa Ludwiga von Zinzendorfa (1700-1760), syna jej córki Charlote Justin von Zinzendorf, która owdowiała w 1700, a która powtórnie wyszła za mąż w 1704 roku za feldmarszałka Dubislava von Natzmer.
Po ślubie przeniosła się do Berlina, a swojego syna pozostawiła na wychowanie u matki do dziesiątego roku po wcześniejszym porozumieniu. Wzrastał on w atmosferze miłości do Zbawiciela i Biblii. Henerite odczuwała odpowiedzialność za duchowe wychowanie wnuka. Każdego dnia rano i wieczorem babcia modliła się razem ze swoim wnukiem, a wieczorami czytała systematycznie jemu na głos Biblię i książki pobożnych chrześcijan, a gdy potrafił samodzielnie czytać, to role się zmieniały. W tym okresie doświadczył on nowonarodzenia o którym naucza Jezus Chrystus w Ewangelii Jana 3/3-7.
Te systematyczne ćwiczenia wykształtowały w nim pozytywne nawyki dalszej ich kontynuacji w życiu dorosłym, wielkie przeobrażenie jego duszy i rozwój jego ducha. W takim duchowym klimacie Zinzerdorf powierzył się Zbawicielowi Jezusowi Chrystusowi, by dla Niego żyć, i z Nim umrzeć. Jako dziecko potrafił godzinami rozmawiać z Jezusem jak brat z bratem, mówiąc mu o wszystkim co było w jego sercu, rozwijając tym sposobem intymną z Nim relację. Pewnego razu matka Ludwika po jego odwiedzinach napisała w jednym ze swoich listów, że „płonie on żarliwie”.
Babcia nauczyła wnuczka mówić płynie po łacinie i grecku. Dom stanowił miejsce spotkań dla wielu pobożnych osobistości, poetów, misjonarzy i pastorów. To powiększyło wyobrażenie obrazu świata dziecka żyjącego na wsi. Wspomniany wcześniej Filip Jakub Spener był częstym gościem i miał duży wpływ na jego pobożne wychowanie i duchowy rozwój. Był on ojcem chrzestnym hrabiego. W roku 1704 w kościele w Grosshenersdorf Spener powierzył Ludwika Zbawicielowi przez włożenie na niego rąk, i modląc się, aby użył jego do ekspansji Królestwa Bożego. Po śmierci Spenera w 1705 roku osobą, która miała bardzo duży wpływ na duchowy rozwój Henrietty i jej wnuka był pastor Johann Christoph Schwedler z Wieży Dolnej koło Gryfowa Śląskiego.
Przed swoją śmiercią mąż Henrietty przypominał jej o praktykowaniu chrześcijańskiej pobożności na terenach ich własności. W roku 1721 zostaje zrealizowana ostatnia wola męża, gdy otwarty został sierociniec i dom dla starych biednych osób. W późniejszym czasie działalność została nazwana Katharinenhof na cześć baronowej. Działalność jest kontynuowana do dnia dzisiejszego jako Diakonia Katharinenhof, a której obecna działalność budzi podziw.
Podczas pogrzebu baronowej 27 letni wnuk Zinzendorf będący już przywódcą gminy Braci Morawskich w Herrnhut, nad grobem babci czytał Psalm 126:6: „Kto wychodzi z płaczem, niosąc ziarno siewne, będzie wracał z radością, niosąc snopy swoje”.
Została pochowana na cmentarzu przykościelnym lub w krypcie kościoła. Zadając pastorowi pytanie z kościoła w Grosshenerrsdorf, gdzie jest jej grób, otrzymałem odpowiedź, że nie wie, lecz na zewnątrz kościoła w jego ścianach znajduje jej epitafium – zdjęcie widoczne w galerii.
Bracia Morawscy
Gdy jej wnuk Nikolaus Ludwig von Zinzendorf podjął decyzję udzielenia schronienia i objęcia ochronną prawną prześladowanych chrześcijan biblijnych z Moraw i Śląska w jego dobrach ziemskich, Henerite gorliwie zaangażowała się we wszelkiego rodzaju pomoc. Zanim powstały pierwsze zabudowania osady Herrnhut, udzieliła zakwaterowania w swoich dobrach, wyżywienia i odzieży dla pierwszej przybyłej grupy. Natomiast wraz z rozwojem osady Herrnhut była zaangażowana w praktyczne wsparcie dla osadników, aż do końca swojego życia w 1726 roku.
Źródło
- History of the Moravian Church – Joseph Edmund Hutton, Moravian Publication Office, London 1909.
- Moc s výsosti. Greenfield, John. Praha 1936.
- Count Zinzendorf and the spirit of the Moravians. Paul Wemmer, Salem Publishing Solution Incorporated 2013.
Linki
1. Obraz Henrietta Catherine von Gersdorf .
2. Obraz Henrietta Catherine von Gersdorf (2).
3. Obraz i informacje o Henrietta Catherine von Gersdorf.
6. Obraz męża i biografia, Nikol von Gersdorf (1629-1702).
8. Film – Herrnhut, Grosshenerrsdorf, Berthelsdorf.
10. Przewodnik po zabytkach reformacji na Łużycach Górnych i Dolnym Śląsku.
0 komentarzy