Pomnik przy “bydlęcej drodze” w Twardocicach

Tym razem w naszej podróży historycznej udajemy się do miejscowości Twardocice, aby odnaleźć pomnik znajdujący się w lesie przy “Bydlęcej drodze”. Pomnik ten upamiętnia ludzi tutaj pochowanych. Interesuje nas, kim byli spoczywający w tym miejscu oraz jaki był powód tego, że musieli zostać pochowani w lesie. Przypomnieć należy fakt, że byli to ludzie niemieckojęzyczni.

Docierając do Twardocic, w samym centrum wsi stoi wielki budynek kościoła znajdujący się w sanie agonalnym. Jest to dawny kościół ewangelicki, który po zakończeniu II Wojny Światowej nie odzyskał swojej świetności. W okresie po wojnie XXX letniej (1618-1648) pełnił on rolę kościoła ucieczkowego dla prześladowanych chrześcijan nie będącymi rzymskokatolikami z Księstwa Świdnicko- Jaworskiego z trwającej tam rekatolizacji. Budynek ten zaliczany był do jednego z największych wiejskich kościołów na terenie Dolnego Śląska. Posiadał 2400 miejsc siedzących, a w niektórych informatorach turystycznych wspomina się, że potrafiło zgromadzić się w nim ponad 11000 tysięcy osób.

Po drugiej stronie drogi widoczny jest drogowskaz turystyczny z treścią “Pomnik Schwenkfeldystów 600m”. Droga prowadząca do tego miejsca zwana była w XVIII “drogą bydlęcą”. Droga posiada nawierzchnię szutrową i jest użytkowana przez pojazdy kołowe, tak że dojazd samochodem do pomnika nie sprawi problemów.

Po przejściu 300 metrów po prawej stronie drogi rozpoczyna się niewielki las. Dochodząc do końca lasu widać z drogi pomnik, cel naszej wycieczki. Wszystkie zdjęcia drogowskazu i pomnika znajdują się w galerii poniżej.

Pomnik zachowany jest w bardzo dobrym stanie. Wzniesiono go w 1863 roku, a odrestaurowano w 2003 roku. Widnieje na nim czytelna inskrypcja w języku niemieckim. Obok pomnika znajduje się duży głaz, na którym po jego dwóch stronach znajdują się inskrypcje w języku polskim i angielskim o tej samej treści co na pomniku głównym:

„W tym miejscu Spoczywają w Bogu wierni Szwenkfelderowie pochowani w latach 1720-1740, pomnik ten ufundowali w 1863 r. mieszkający w Ameryce północnej ziomkowie z Proboszczowa, Twardocic, Dłużca, i Bielanki”.

Kim byli Schwenkfeldyści?

Schwenfeldyści zamieszkujący te okolice w wyniku prześladowań z powodu ich wiary w Boga Biblii i innego podejścia w interpretacji pewnych aspektów, czy braku przynależności do kościoła rzymskokatolickiego lub luterańskiego, podjęli decyzję ucieczki i opuszczenia ojcowizny. Okazuje się, że Schwenkfeldyści istnieją i funkcjonują do dnia dzisiejszego w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Schwenkfeldyści tzn. Schwenkfelder Church (Kościół Schwenkfeldystów) jest jednym z zarejestrowanych kościołów w USA. Postawione pytanie zmienimy na to “Kim są Schwenkfeldyści?”.

Aby nie bazować jedynie na informacjach dostępnych w języku polskim, skorzystamy z materiałów zamieszczonych na głównych stronach internetowych kościoła Schwenkfeldystów, by zobaczyć jakie informacje podają o sobie samych.

Central Schwenkfelder Church (www.centralschwenkfelder.com) – Centralny Kościół Schwenkfeldystów,
The Schwenkfelder Library & Heritage Center (www.schwenkfelder.com) – Bibloteka i Centrum Dziedzictwa Schwenkfeldystów,
The Society of the Descendants of the Schwenkfeldian Exiles (www.schwenkfelderexilesociety.org) – Stowarzyszenie potomków Schwenkfeldystów na wygnaniu.

1. Historia Kościoła http://www.centralschwenkfelder.com/im-new/church-history/

Caspar Schwenckfeld von Ossig (1489-1561) niemiecki szlachcic ze Śląska. Przewodniczył grupie, która nazwała siebie “Wyznawcy Chwały Chrystusa” podczas Reformacji Protestanckiej. Budowali chrześcijańskie wspólnoty z każdym, kto przyjął Jezusa Chrystusa do swego życia jako Pana i Zbawiciela oraz żył tak, aby jego wiara była rzeczywistością dnia codziennego. W latach 1731-1737 ich potomkowie i naśladowcy tzw, Schwenkfeldyści uciekli z powodu prześladowań religijnych na Śląsku i osiedlili się w południowo-wschodniej Pensylwanii.

2. W co wierzymy http://www.centralschwenkfelder.com/im-new/what-we-believe/

Trójjedynego Boga – wielbiąc i czcząc Ojca jako Stwórcę i Króla, Jezusa Chrystusa jako Pana i Zbawiciela, a Ducha Świętego jako Pana i Ożywiciela. On jest centrum wszystkiego, co robimy, zapewniając cel dla naszego czasu, talentów i skarbów, aby rozszerzyć Jego Królestwo na ziemi.
Biblia – spisane Słowo Boże, najwyższy autorytet w naszym indywidualnym życiu i życiu Kościoła.
Misja i służba – głoszenie ewangelii (dobrej wiadomości) o Bożym zbawieniu (ratunku) i miłości okazanej w Jezusie Chrystusie poprzez docieranie do innych w swoim sąsiedztwie i w innych częściach świata.
Chrześcijańska edukacja – studiowanie Biblii aby zdobyć wiedzę i zrozumienie na temat przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, w celu wspierania naszego rozwoju duchowego przez całe życie poprzez wiarę w Jezusa Chrystusa.
Jedność w chrześcijańskich podstawach – przyjęcie historycznej zgody w stosunku do Składu Apostolskiego, Nicejsko-konstantynopolitańskiego wyznania wiary oraz Chalcedońskiego wyznania wiary Kościoła Chrześcijańskiego. Boża miłość manifestuje się przez Jego Kościół poprzez jedność i harmonię wszystkich wierzących.

3. Nasza misją jest

Kochać Boga – Ew. Mateusza 22: 37-38.
Służyć innym – Galatów 5: 13-14.
Czynić innych uczniami Chrystusa – Ew. Mateusza 28: 18-20.

4. Naszą wizją jest stać się dojrzałymi uczniami Chrystusa przez:

Chwalenie Boga indywidualnie i razem jako kościół.
Rozwijać się duchowo poprzez studiowanie Biblii i modlitwę.
Wspierać się nawzajem w naszej rodzinie, którą jest kościół.
Służenie innym jako wyraz naszej wiary.
Świadczyć o Chrystusie w naszym sąsiedztwie i na całym świecie.

5. Nasze nauczanie http://www.centralschwenkfelder.com/im-new/what-we-believe/teaching/

Posługa nauczania naszego Kościoła opiera się na wierze w Boga jako
Niebiańskiego Ojca, w Jezusa Chrystusa jako Pana i Zbawiciela, i w Ducha Świętego jako Ożywiciela. Ponadto opiera się na zrozumieniu, że Biblia jest Bożym Słowem w formie pisemnej. Nasze nauczanie jest zgodne z Credo Apostołów, a wyznanie wiary wiernie odzwierciedla najważniejsze zasady wiary chrześcijańskiej.

Caspar Schwenckfeld podkreśla o doświadczeniu w sercu chrześcijańskiej prawdy, która ma być widoczna w zmianie życia i rozwoju osobistej relacji z Jezusem Chrystusem. Podkreśla więc potrzebę progresu w swojej duchowej podróży. Tym zajmuje się nasza posługa nauczania, aby te prawdy były realnością w życiu chrześcijan.

Jakie były przyczyny, że Schwenkfeldyści byli grzebani wzdłuż “bydlęcej drogi”, a nie na lokalnym cmentarzu?

Od momentu osiedlenia się Schwenkfeldystów w Twardocicach i najbliższej okolicy w pierwszej połowie XVI wieku na terenie Księstwa Legnickiego mogli zapuścić korzenie i żyć we względnym pokoju z pozostałymi mieszkańcami księstwa, którzy w większości byli luteranami. Książę piastowski Fryderyk II Legnicki zwany “Wielkim” stał się wyznawcą luteranizmu, a Kościół Luterański uznany został za kościół państwowy w granicach księstwa.

Pod koniec XVI wieku na terenie księstwa legnickiego istniało 91 gmin kościoła luterańskiego i 2 gminy rzymskokatolickie. Schwenkfeldyści nie wznosili w tamtym okresie budynków kościelnych, wspólnie spotykali się po domach na grupy biblijne i modlitewne. Po zakończeniu Wojny XXX letniej (1618-1648) ewangeliccy książęta legniccy zapewniali w dalszym ciągu wolność wyznania, mimo że księstwo po tej wojnie znalazło się w granicach rzymskokatolickiej monarchii Habsburskiej. Od księcia Jerzego Rudolfa (1595-1653) i jego brata Jana Christiana dynastia książąt piastowskich stała się wyznawcami kalwinizmu (Kościół Reformowany). Sytuacja uległa zmianie gdy zbyt wcześnie zmarł (może skrócono) ostatni piastowski władca księstwa Jerzy IV Wilhelm (1660-1675) w wieku 15 lat, także wyznawca kalwinizmu. W wyniku braku męskiego potomka władza na księstwem przeszła w ręce cesarza Leopolda I Habsburga jako domena. Nikomu z najbliższej rodziny także nie pozwolono na przejęcie władzy. Od 1676 roku rozpoczął on prowadzić przyspieszone działania rekatolizacji (tzw. kontrreformacji) księstwa. W ten sposób kontynuował działania swojego ojca Ferdynada III Habsburga oraz dziadka Ferdynanada II Habsburga na terenie cesarstwa. Pierwsi jezuici przybywają do stolicy księstwa Legnicy w 1689 roku.

Z rozkazu cesarza Karola VI Habsburga (1685-1740) powołano w 1719 misję jezuicką w Twardocicach celem rekatolizacji Schwenkfeldystów. O powołaniu informuje nas inskrypcja fundacyjna nad portalem wejściowym kościoła rzymskokatolickiego w tej miejscowości (zdjęcie w galerii). W tym okresie zamieszkuje ten rejon około 1500 Schwenkfeldystów.

W centrum wsi koło budynku świetlicy wiejskiej znajduje się tablica informacyjna. Dowiadujemy się z zawartych na niej informacji, że przybyli jezuici to Johan Milan i Karl Regent, a prowadzone przez nich prześladowania religijne z udziałem władzy cesarskiej odniosły skutek. Do wymienionych form należało: nawracanie “dobrym słowem”, nakładanie kar finansowych za nieobecność na “naukach misyjnych”, kary więzienia, zaprzęganie do wozów w formie zwierząt pociągowych, udzielanie ślubów jedynie rzymskokatolickich, przymusowe chrzczenie niemowląt w obrządku rzymskokatolickim, czy zakaz pochówku zmarłych na lokalnym cmentarzu w obrządku chrześcijańskim.

Bardziej szczegółowy opis całej historii prześladowań Schwenkfeldystów znajdziemy w opracowaniu THE SCHWENKFELDERS OF PENNSYLVANIA, Selina G. Schultz wydanym przez Penn State University Press, 1957r. (Pani Schultz była 6 generacją pierwszych Schwenkfeldystów, którzy jako wygnańcy przybyli do USA na statku St. Andrew 22.09.1734 roku, jest autorem biografii Caspra von Schwenkfeld von Ossig).

W jej opisie na stronie 301 znajdujemy dodatkowe informacje. Schwenkfeldyści zmuszeni zostali do pochówku swoich zmarłych na polu, gdzie chowano kryminalistów czy zdechłe zwierzęta. Ten proceder był jednym z haniebnych poniżeń jakie musieli znosić. Nikt z rodziny, przyjaciół czy sąsiadów nie mógł uczestniczyć w pogrzebie. Pochówek mógł odbyć się tylko w nocy. W okresie dwudziestu lat pochowano około 200 osób. W ciągu tego okresu przedstawiciele Schwenkfeldystów złożyli 17 petycji do cesarza w Wiedniu z prośbami o zaprzestanie prześladowań i zachowanie tolerancji religijnej. Wszystkie zostały zignorowane. Ostatnia petycja została złożona 28 lipca 1725 roku. W odpowiedzi cesarz wydał ostateczną decyzję w dniu 30 lipca 1725 roku, której treścią było zwiększenie surowości prześladowań wobec Schwenkfeldystów, aby osiągnąć zamierzony cel “ewangelizacji”.

Prześladowania religijne ustały na terenie Dolnego Śląska w 1740 roku w wyniku wojen śląskich i przejęcia przez Prusy.