Obecny wpis poświęcony jest wycieczce historycznej do Żagania, aby zobaczyć drugi z sześciu Kościołów Łaski (niem. Gnadenkirchen), które zapisały się na trwałe w historii Śląska. Ostatnio odwiedziliśmy pierwszy z tych kościołów w Kożuchowie, a w zasadzie jedynie ocalałą ruinę jego wieży. Grupa Kościołów Łaski powstała w Jeleniej Górze, Kamiennej Górze, Miliczu, Kożuchowie, Żaganiu i Cieszynie. W Żaganiu podobnie jak w Kożuchowie ocalała jedynie wieża kościoła, która została adoptowana przez lokalne władze na wieżę widokową miasta.
Po dotarciu do centrum miasta, wieża Kościoła Łaski jest widoczna w dali. Kierujemy się do niej według drogowskazów turystycznych. Docelowy nasz obiekt znajduje się na placu między ulicami Adama Mickiewicza a Placem Królowej Jadwigi. Nie mieliśmy szczęścia, wieża była w tym dniu zamknięta.
Tło historyczne
Powstały Kościół Łaski w Żaganiu stał się dla miejscowych ewangelików symbolem zakończenia czasu ich prześladowań i braku tolerancji religijnej, które rozpoczęły się po zakończeniu Wojny XXX letniej (1618-1648) na terenie całego Śląska. Wszystkim wyznaniom nie katolickim odebrano świątynie (około 1000, jedynie pozwolono pobudować trzy kościoły tzw. Kościoły Pokoju w Jaworze, Świdnicy i Głogowie za wysokie kwoty pieniężne) i pozbawiono wszelkich swobód religijnych. Takie działania wprowadził na swoim terytorium rzymskokatolicki cesarz Ferdynand III Habsburg (1608-1657). Był to okres kontrreformacji i żadne wyznanie chrześcijańskie poza rzymskokatolicyzmem było zabronione. Jedynie w księstwie legnicko-brzesko-wołowskim panowała wolność religijna do momentu „śmierci” ostatniego piasta księcia Jerzego IV Wilhelma w roku 1675, który był protestantem wyznania kalwińskiego. Gdy intensywność prześladowań protestantów nie ustawała, za prześladowanymi chrześcijanami wstawił się król Szwecji Karol XII Wittelsbach, który zawarł z cesarzem Józefem I Habsburgiem umowę zwaną „recesem egzekucyjnym” w dniu 27.01.1709 roku we Wrocławiu (aneks do ugody altransztadzkiej), na mocy której cesarz wydał zezwolenie na wybudowanie sześciu Kościołów Łaski.
Informacje ogólne
Projekt Żagańskiego kościoła wzorowany był na kościele Pokoju w Jaworze i zbudowany został z materiałów nietrwałych jako szachulcowa budowla halowa z „muru pruskiego”. Również żagański kościół łaski jak kościoły pokoju musiał był zlokalizowany poza murami miasta. Miejsce zostało wyznaczone 21 marca 1709 roku w ogrodzie Delmela, a kamień węgielny został położony 14 maja 1709 roku. Budowę kościoła powierzono Janowi Kasparowi Bude. Stan surowy budowli zakończono pod koniec listopada tegoż roku, a już 1 grudnia odprawiono pierwsze nabożeństwo. Świątynia miała wymiary 51 x 25 x 18 metrów i posiadała 2000 miejsc siedzących, a osób stojących mogła pomieścić co najmniej dwa razy więcej. Pod koniec roku 1710 kościołowi nadano nazwę imienia „Trójcy Świętej”.
Pierwsza dzwonnica usytuowana została przy północnej ścianie bocznej. Wokół kościoła łaski podobnie jak w Kożuchowie powstała szkoła, dom dla pastorów oraz budynki dla nauczycieli i usługujących w parafii. Konstrukcja kościoła z muru pruskiego nie gwarantowała długiego okresu jego użytkowania. Podobnie jak wiele Śląskich Domów Modlitwy tak samo i ta świątynia została w połowie XIX wieku przebudowana na konstrukcję murowaną. W latach 1843-1846 postawiono wieżę kościelną z cegły stojącą do dnia dzisiejszego, a jej fundatorem była książęca rodzina Biron, właściciele księstwa żagańskiego wyznania ewangelickiego. Podczas budowy wieży w jej podziemiach stworzono krypę dla tej rodziny.
Ostatnim niemieckim pastorem kościoła łaski w Żaganiu był Ernest Smiechen, który został wysiedlony w czerwcu 1945 roku. Pozostałym w Żaganiu niemieckim ewangelikom usługiwał pastor Hugo Kerber z Witoszyna Dolnego. Poprowadził on ostatnie nabożeństwo pożegnalne z niemiecki parafianami 17.06.1946 roku przed ich wysiedleniem do Niemiec już w nowych granicach po 1945 roku. Parafia ewangelicka kościoła łaski w Żaganiu liczyła 20 000 wiernych w 1945 roku.
Po zakończeniu II Wojny Światowej w 1945 roku i osiedleniu w Żaganiu polskich mieszkańców pierwszym polskim pastorem został Jan Zajączkowski w 1947 roku. Mało liczebnie parafia spotykała się w kościele lub kaplicy w wieży. Polscy ewangelicy spotykali się z wrogością ze strony swoich rodaków. Podczas nabożeństw rzucano kamieniami w okna, zakłócano przebieg spotkań wulgarnymi okrzykami i wyzwiskami itp. Utrzymanie budynku kościoła dla małej wspólnoty było zbyt kosztowne, dlatego przenieśli się do budynku sąsiedniego. W wyniku tego władze miasta w 1952 roku przejęły kościół i otaczający plac Królowej Jadwigi. Nie poczynione zostały żadne praktyczne decyzje, aby zachować istniejący stan techniczny budynku. Pozostawiono go samemu sobie i pozwolono na to, aby ludzie go niszczyli i okradali, proces doprowadzenia do ruiny tego obiektu nie został powstrzymany. W 1965 roku podjęto decyzję o rozbiórce kościoła, a w 1966 roku został wysadzony w powietrze. Pozostawiono jedynie jego wieżę z kaplicą grobową i kryptą ewangelickiej książęcej rodziny Bironów (wcześniej już sprofanowaną i okradzioną) jako istotny punkt rozpoznawczy dla celów militarnych. Odzyskany materiał budowlany posłużył do wzniesienia kościoła katolickiego w Broniszowie koło Kożuchowa.
W 1991 roku potomkowie książęcej rodziny Bironów odwiedzili Żagań. Podczas ich pobytu poświęcono kaplicę grobową i dokonano ponownego pochówku sprofanowanych wcześniej szczątków ich rodziny. Nie dano im spokojnie spoczywać. Po około dekadzie czasu uczniowie pobliskiej szkoły spalili trumnę.
W latach 1999-2004 wieżę poddano remontowi oddając ją jako wieżę widokową w mieście. Czynna jest od 11.00 do 16.00 ( do 17.00 w soboty i niedzielę). Bilet normalny kosztuje 4 zł.
Linki
Rocznica 300-lecia Kościołów Łaski – artykuł.
Żagań, piękno Bożego stworzenia. – strona została zablokowana.
Kościół Łaski w Żaganiu w 1709r.
Galeria zdjęć Kościoła Łaski w Żaganiu cz.1.
Galeria zdjęć Kościoła Łaski w Żaganiu cz.2.
Galeria zdjęć Kościoła Łaski w Żaganiu cz.3.
Kościół Łaski w Jeleniej Górze.
Przewodnik po zabytkach reformacji na Łużycach Górnych i Dolnym Śląsku.
-
Kościół Łaski w Żaganiu
-
Kościół Łaski w Żaganiu
-
Kościół Łaski w Żaganiu
-
Kościół Łaski w Żaganiu
-
Kościół Łaski w Żaganiu
-
Kościół Łaski w Żaganiu
0 komentarzy